By Dr. Linh Phùng
Tôi đọc nhiều nghiên cứu, xem xét và phản hồi cho các bài nghiên cứu cho nhiều tạp chí quốc tế, và có làm nghiên cứu. Tôi cũng đã hướng dẫn sinh viên ESL làm các dự án nghiên cứu nhỏ. Tuy nhiên, tôi chưa từng dạy các khóa về phương pháp nghiên cứu nên không nhận là chuyên gia về phương pháp nghiên cứu. Với những tranh cãi trong kì thi tốt nghiệp phổ thông môn Tiếng Anh ở Việt Nam, tôi có xem lại một số tài liệu tôi đã sử dụng trong vài năm qua để giúp sinh viên nghe các bài giảng trong khóa học Coursera "The Science of Wellbeing" hiểu một phần của nghiên cứu được trình bày trong những bài giảng đó. Tôi xi lấy ví dụ từ khoá học đó để giải thích một vài thuật ngữ mà nhiều người muốn biết vì sự việc vừa qua.
Trong kỳ thi Tiếng Anh nói trên, thí sinh cần chọn một phần sai trong bốn lựa chọn được gạch chân dưới trong câu sau: Their (A)pioneering research showed that the learning motivation of the two groups of learners was quite (B)distinctive from each other, and the (C)comparative group whose learning motivation was stronger performed better than the (D)control group.
Mục tiêu của câu hỏi này dường như là đánh giá sự hiểu biết của thi sinh về các thuật ngữ trong nghiên cứu thực nghiệm: nhóm so sánh (comparison group) và nhóm kiểm soát hay nhóm đối chứng (control group).
Vậy một nghiên cứu thực nghiệm (experiment hay experimental research) là gì? Nhóm thực nghiệm (experimental group), nhóm đối chứng (control group), và nhóm so sánh (comparison group) là gì?
Tôi xin tóm tắt một nghiên cứu được giải thích trong một bài giảng trong The Science of Wellbeing dưới đây và giải thích những thuật ngữ trên trong nghiên cứu xã hội và giáo dục.
Một dự án nghiên cứu của Sonja Lyubomirsky và đồng nghiệp nhằm kiểm chứng xem việc thực hiện những hành động tốt ngẫu nhiên (random acts of kindness) có làm tăng cảm giác hạnh phúc (subjective happiness) của người thực hiện các hành động đó. Cảm giác hạnh phúc này được đo bằng cách cho người tham gia đánh giá mức độ hạnh phúc của họ. Trong nghiên cứu này, họ đã yêu cầu một nhóm người thực hiện năm hành động tốt ngẫu nhiên trong một ngày trong tuần tiếp theo, một nhóm thực hiện năm hành động tốt ngẫu nhiên rải rác cả tuần thay vì vào một ngày, và một nhóm chỉ viết về các sự kiện trong ngày của mình trong tuần tiếp theo.
Như bạn có thể thấy, trong nghiên cứu này, hai nhóm đầu tiên là nhóm thực nghiệm (experimental group) vì họ thực hiện hoạt động mà nhóm nghiên cứu quan tâm. Đây được gọi là một can thiệp nào đó (intervention/treatment). Nhóm thứ ba là nhóm đối chứng (control group) vì họ không nhận được biện pháp can thiệp mà chỉ đóng vai trò giúp nhà nghiên cứu so sánh để chứng tỏ được rằng những thay đổi trong mức độ hạnh phúc có thể được giải thích bởi sự can thiệp được đưa vào trong nghiên cứu. Nhóm đối chứng này có thể được coi là nhóm so sánh (comparison group) cho hai nhóm thí nghiệm. Trong câu hỏi của bài kiểm tra trên, việc so sánh nhóm so sánh và nhóm đối chứng cũng không hợp lý vì nhóm đối chứng cũng được gọi là nhóm so sánh trong nghiên cứu thực nghiệm rồi.
Vậy nghiên cứu thực nghiệm là gì? Nó được hiểu là một hình thức nghiên cứu có thu thập dữ liệu trong điều kiện kiểm soát (controlled conditions) (thường là trong phòng thí nghiệm) để kiểm tra giả thuyết nào đó. Một thí nghiệm có một số đặc điểm chính:
Biến độc lập (independent variables) và biến phụ thuộc (dependent variables) (những hành động tốt ngẫu nhiên và cảm giác hạnh phúc trong ví dụ trên)
Đánh giá trước và sau thí nghiệm (hạnh phúc chủ quan được đo tại hai thời điểm trong ví dụ trên)
Nhóm thực nghiệm (experimental group) và nhóm đối chứng (control group). Người tham gia nghiên cứu (chẳng hạn 200 người) được gán ngẫu nhiên (randomly assigned) vào các nhóm này.
Trong nghiên cứu giáo dục, người tham gia thường được tuyển từ các lớp học hiện có và không được gán ngẫu nhiên, do đó hình thức nghiên cứu này được coi là nghiên cứu bán thực nghiệm (quasi-experimental). Trong trường hợp này, thực ra không có một nhóm đối chứng (control group) vì các nhóm được “tìm thấy” trong "bối cảnh tự nhiên". Nhà nghiên cứu có thể có một nhóm so sánh (comparison group) thay vào đó. Các đặc điểm trên vẫn áp dụng trừ việc gán ngẫu nhiên.
Bạn có muốn biết kết quả của nghiên cứu được mô tả ở trên không? Cảm giác hạnh phúc của nhóm đối chứng giảm. Mức điểm của nhóm thực hiện năm hành động tốt trong suốt cả tuần không thay đổi nhiều. Điểm tăng lớn nhất đến từ nhóm thực hiện năm hành động tốt trong một ngày. Lý giải là việc thực hiện năm hành động tốt trong một ngày buộc người tham gia phải nghĩ về chúng cùng một lúc khi đánh giá mức độ hạnh phúc, điều này làm tăng điểm đánh giá của họ.
Vậy câu trong bài kiểm tra trên nên được viết lại cho rõ và dễ hiểu hơn? Các bạn thử xem.